BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

Türkçe bir kelimede ilk hecedeki sesli harf kalın ise diğerleri de kalın; ince ise diğerleri de ince olmalıdır.

Bu kurala “büyük ünlü uyumu” (kalınlık-incelik uyumu) denir.

Yani,
kalın (a-ı-o-u) →- kalın (a-ı-o-u)
ince (e-i-ö-ü) -→ ince (e-i-ö-ü) olmalıdır.

Ör:

öğretmenler
İlk hecedeki "ö" ince olduğu için diğerleride ince, Büyük Ünlü Uyumuna uyar.

sonsuzluk
İlk hecedeki "o" kalın olduğu için diğerleride kalın, Büyük Ünlü Uyumuna uyar.

ağaçlıkta (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

çocuk (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

kaçırılmış (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

simii (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

öğrendiklerimizi (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

oturmadık (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

çanta (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

geeklik (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

sanaı (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)

çiçek (Büyük Ünlü Uyumuna uyar.)



Büyük Ünlü Uyumu İle İlgili Özelikler:

1- Büyük Ünlü Uyumu, Türkçe’nin en temel kurallarından biridir ve Türkçe kelimelerin hepsi bu kurala uyar, ancak Türkçe olduğu halde kurala uymayan kelimeler:

alma - elma;
ana - anne;
kangı - hangi;
ataş - ateş;
kardaş - kardeş;
alma -→ elma;

2- Türkçe kelimelere getirilen ekler büyük ünlü uyumuna uyar:

öğren-dik-ler-→imiz→-i
ağaç-→lık→-ta
kaç→-ır→-ıl-→mış
öğret→-men-→ler

Ancak, belli başlı ekler bu kurala uymaz; çünkü bu eklerin tek bir şekli vardır. Bu ekler:

-ki : sabahki – yanımdaki – yarınki
-yor : seviyor – geliyor – bitmiyor
-ken : başlarken – ağlarken - çocukken
-leyin : akşamleyin - sabahleyin
-mtırak: ekşimtırak – yeşilimtırak
-gil : halamgil – amcamgil
-daş : gönüldaş – meslektaş - ülküdaş

Bu ekler ve onların eklendikleri kelimeler büyük ünlü uyumuna uymaz. Tabiki uyumu bozdukları zamanlarda; yoksa

evdeki
bakıyor
gezerken
öğlenleyin
sarımtrak
teyzemgil
yandaş

bu durumlarda kurala uyarlar.


3- Yabancı kelimeler kurala uymaz.

İnsan,
gazete,
kitap,
televizyon,
sehpa,
vb.

Uyarı: Bazı yabancı kelimeler uyabilir:

sosyal,
radyo,
emniyet,
jilet,
mektep…

4- Birleşik ve tek heceli kelimeler de büyük ünlü uyumu kuralı aranmaz.

Kadıköy
hanımeli
Çanakkale
gecekondu

film
Türk
saç
dert
gel -

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

ŞAŞIRMA CÜMLELERİ

KÜÇÜMSEME CÜMLELERİ

BENZER ANLAMA GELEN CÜMLELER